Με το Νόμο 4990/2022 (ΦΕΚ Α’ 210/11.11.2022) ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη η Οδηγία (ΕΕ) 2019/1937 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23.10.2019 σχετικά με την προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου. Τα πρόσωπα αυτά, που απασχολούνται (με οποιουδήποτε είδους εργασιακή σχέση) σε φορείς του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, μπορούν πλέον χωρίς το φόβο επιβολής αντιποίνων (π.χ. απόλυσης, στέρησης προαγωγής κ.α.), να υποβάλλουν αναφορές για υφιστάμενες ή επικείμενες παραβιάσεις νομικών υποχρεώσεων από τον ίδιο το φορέα ή το προσωπικό του, που είναι επιζήμιες για το δημόσιο συμφέρον.

Με άλλα λόγια, ο Νόμος αυτός εισάγει ένα αποτελεσματικό και ολοκληρωμένο πλέγμα μέτρων προστασίας των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της ευρωπαϊκής ένωσης, («whistleblowers”), θέτοντας συγκεκριμένες απαιτήσεις συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις και φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, που απασχολούν περισσότερους από πενήντα (50) εργαζομένους, οι οποίες αναλύονται κατωτέρω.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΩΝ ΕΝΩΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Η προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις ενωσιακού δικαίου αφορά συγκεκριμένους τομείς του, όπως αναφέρεται στο άρθρο 4 του Ν. 4990/2022. Ενδεικτικά αναφέρονται παραβιάσεις που:

• αφορούν στις διατάξεις για τις δημόσιες συμβάσεις, τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, προϊόντα και αγορές, την πρόληψη νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, την προστασία του περιβάλλοντος, όπως και της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τη δημόσια υγεία, την προστασία των καταναλωτών,
• θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης σύμφωνα με το άρθρο 325 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (Σ.Λ.Ε.Ε.), που αφορά στην απάτη ή οποιαδήποτε άλλη παράνομη δραστηριότητα κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης,
• σχετίζονται με την εσωτερική αγορά σύμφωνα με το άρθρο 26 παρ.2 της Σ.Λ.Ε.Ε., που αφορά στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων και στη φορολογία των εταιρειών.

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΦΟΡΕΩΝ

• Ορισμός Υπευθύνου Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (Υ.Π.Π.Α.)

Οι φορείς του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα που απασχολούν από πενήντα (50) εργαζόμενους και άνω (ανεξαρτήτως της φύσης και διάρκειας της απασχόλησής τους, Ν.4308/2014) υποχρεούνται να ορίσουν Υπεύθυνο Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (στο εξής «Υ.Π.Π.Α.»).

Οι επιχειρήσεις που:

- δραστηριοποιούνται στους τομείς χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, προϊόντων και αγορών, μεταφορών και περιβάλλοντος, και

- που λειτουργούν βάσει απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων ή των οποίων οι δραστηριότητες δύνανται από τη φύση τους να προκαλέσουν κίνδυνο για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία,

υποχρεούνται να ορίσουν Υ.Π.Π.Α., ανεξάρτητα από τον αριθμό των προσώπων που απασχολούν.

Η παραβίαση της υποχρέωσης ορισμού Υ.Π.Π.Α. συνεπάγεται την επιβολή προστίμου από την Επιθεώρηση Εργασίας, το ύψος του οποίου θα καθοριστεί με Υπουργική Απόφαση.

• Θέσπιση συστήματος εσωτερικών και εξωτερικών διαύλων αναφοράς των παραβιάσεων και ανάπτυξη διαδικασιών εσωτερικής υποβολής, παραλαβής και παρακολούθησης αναφοράς.

Οι φορείς του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα θα πρέπει να δημιουργήσουν κατάλληλα κανάλια επικοινωνίας και αναφορών («Δίαυλοι Αναφοράς») και να αναπτύξουν διαδικασίες εσωτερικής υποβολής, παραλαβής και παρακολούθησης αναφοράς, διαχείρισης καταγγελιών, επικοινωνίας και τήρησης αρχείου, διασφαλίζοντας την ανωνυμία του καταγγέλλοντος (εφόσον αυτός το επιθυμεί) και εφιστώντας την προσοχή σε θέματα διασφάλισης της εμπιστευτικότητας και προστασίας των προσωπικών δεδομένων.

• Ορισμός αρμόδιου οργάνου (π.χ. Επιτροπής) για τη διερεύνηση της αναφοράς.

Οι φορείς του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα θα πρέπει να ορίσουν αρμόδιο ειδικό όργανο, το οποίο θα έχει ως κύριο ρόλο την αποτελεσματική και ενδελεχή διερεύνηση της υποβαλλόμενης αναφοράς.

ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΘΕΣΜΙΕΣ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ ΜΕ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Ο Νόμος προβλέπει αυστηρές ποινές ανάλογα με την περίπτωση παραβίασης των διατάξεών του. Ενδεικτικά:

Με ποινή φυλάκισης και με χρηματική ποινή τιμωρούνται τα πρόσωπα τα οποία:

• παρεμποδίζουν ή αποπειρώνται να παρεμποδίσουν την υποβολή αναφοράς,
• προβαίνουν σε αντίποινα ή κινούν κακόβουλες διαδικασίες σε βάρος των αναφερόντων και
• παραβιάζουν την υποχρέωση τήρησης του εμπιστευτικού χαρακτήρα της ταυτότητας των αναφερόντων.

Με ποινή φυλάκισης δύο (2) τουλάχιστον ετών και χρηματική ποινή τιμωρούνται τα πρόσωπα τα οποία εν γνώσει τους προέβησαν σε ψευδείς αναφορές ή ψευδείς δημόσιες αποκαλύψεις.

Αν κάποια από τις παραβάσεις τελέστηκε, προς όφελος ή για λογαριασμό νομικού προσώπου, επιβάλλεται σε αυτό διοικητικό πρόστιμο, το ύψος του οποίου δεν μπορεί να είναι μικρότερο από δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ και μεγαλύτερο από πεντακόσιες χιλιάδες (500.000) ευρώ. Για την επιμέτρηση της ανωτέρω κύρωσης λαμβάνονται υπόψη, ιδίως, η βαρύτητα της παράβασης και ο βαθμός της υπαιτιότητας.

Τέλος, οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα με 50 έως 249 εργαζομένους οφείλουν να συμμορφωθούν με την υποχρέωση θέσπισης εσωτερικού διαύλου αναφοράς έως 17.12.2023, ενώ οι επιχειρήσεις με πάνω από 249 εργαζόμενους μέχρι την 11.05.2023. Εντός δύο μηνών από τη συμμόρφωσή τους, οι επιχειρήσεις οφείλουν να ενημερώσουν σχετικά την Επιθεώρηση Εργασίας ή τον αρμόδιο εποπτικό φορέα, σε περίπτωση υποχρέωσης ορισμού Υ.Π.Π.Α. ανεξάρτητα από τον αριθμό των εργαζομένων.

ΟΦΕΛΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Ε.Π.Ε.

Η ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Ε.Π.Ε., μέσω των εξειδικευμένων συνεργατών της, παρέχει ολοκληρωμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες για την πλήρη συμμόρφωση των φορέων του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα με τις απαιτήσεις του Ν. 4990/2022, μέσω:

• της ανάπτυξης και εφαρμογής ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης αναφορών “Whistleblowing” που περιλαμβάνει έναν αποτελεσματικό μηχανισμό προστασίας των προσώπων που υποβάλλουν τέτοιες αναφορές, βασισμένο σε παραμετροποιημένη ανάπτυξη ανάλογα με το χαρακτήρα και τη δραστηριότητα της κάθε επιχείρησης ξεχωριστά.
• της δυνατότητας χρήσης εξιδεικευμένου λογισμικού, που αναπτύσσεται πάνω στα χαρακτηριστικά της κάθε επιχείρησης για μια ολοκληρωμένη και άμεση διαχείριση των σχετικών αναφορών, ελαχιστοποιώντας το κόστος και το χρόνο απασχόλησης του προσωπικού της,
• της υποστήριξης στην αμερόληπτη διαχείριση των σχετικών αναφορών με την παρεχόμενη υπηρεσία Υ.Π.Π.Α.

Με βάση τις ανωτέρω υπηρεσίες της, η ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Ε.Π.Ε., επιτυγχάνει για τους πελάτες της μια σειρά ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων, όπως:

• Προστασία του φορέα/επιχείρησης από αρνητική δημοσιότητα και προάσπιση της εμπορικής του φήμης και αξιοπιστίας, μέσω της ανάπτυξης κατάλληλων διαδικασιών εσωτερικής διερεύνησης μιας αναφοράς.
• Αποτελεσματική πρόληψη & αποτροπή παραβατικών συμπεριφορών στον εργασιακό χώρο, μέσω της σωστής οργάνωσης των καναλιών αναφοράς με τη χρήση του ειδικού λογισμικού.
• Αξιολόγηση και αντιμετώπιση πιθανών κινδύνων από ελλιπείς και αδύναμες διαδικασίες εσωτερικού ελέγχου των υποβαλλόμενων αναφορών.
• Αποφυγή ποινών και κυρώσεων μη συμμόρφωσης.

Υπεύθυνη Επικοινωνίας:

Ελένη Πανάγου, Νομικός,

Τμήμα Ασφάλειας Προσωπικών Δεδομένων