Με αφορμή πρόσφατα κρούσματα της νόσου των λεγεωναρίων σε τουρίστες, το Υπουργείο Υγείας επισημαίνει βασικά ζητήματα που αφορούν το βακτήριο της Legionella, την επικινδυνότητά του για την ανθρώπινη υγεία και τα μέτρα πρόληψης που πρέπει να λαμβάνονται.

Δημοσιεύτηκε η Εγκύκλιος του Υπουργείου Υγείας Α.Π.: Δ1(δ)/Γ.Π.οικ.26639, 16-06-2025,  με θέμα: «Υπενθύμιση εγκυκλίου περί μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας από τη νόσο των λεγεωναρίων». Ουσιαστικά η εγκύκλιος αυτή υπενθυμίζει την περσινή Εγκύκλιο Α.Π: Δ1α,δ/ ΓΠ οικ. 23849, 24-04-2024 που είχε θέμα: «Μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας από τη νόσο των λεγεωναρίων».

Νόσος των λεγεωναρρίων

Η νόσος των λεγεωναρίων, προκαλείται από το βακτήριο Legionella pneumophila, το οποίο είναι το πιο συνηθισμένο,  αλλά και το πιο παθογόνο είδος της οικογένειας Legionella. Το βακτήριο αυτό αναπτύσσεται σε όλες τις συλλογές νερού, φυσικές και τεχνητές, σε επιφανειακά νερά και στο έδαφος, είναι όμως δυνατόν να ανιχνευθεί και στο καθαρό νερό, ενώ επιζεί ακόμη και στο απεσταγμένο νερό.

Ιδανικές συνθήκες πολλαπλασιασμού της Legionella παρουσιάζονται στα δίκτυα διανομής ζεστού και κρύου νερού των κτιρίων (θερμοκρασία υψηλότερη των 20^ο C). Η δε μόλυνση του ανθρώπινου οργανισμού από το βακτήριο αυτό επιτυγχάνεται αερογενώς, όταν σταγονίδια του μολυσμένου νερού εισέρχονται στην αναπνευστική οδό με τη μορφή αερολύματος (π.χ. από την κεφαλή των καταιονητήρων/ντους, τις βρύσες, τα συστήματα κλιματισμού κ.λ.π.).

Η Ελλάδα ως μεσογειακή χώρα διαθέτει όλες τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση λοιμώξεων από Legionella (θερμό κλίμα, λειτουργία κλιματιστικών, υψηλές θερμοκρασίες για μεγάλα χρονικά διαστήματα κ.λ.π). Κρίσιμες θεωρούνται οι μεγάλες χρονικές περίοδοι κατά τις οποίες, ειδικά οι ξενοδοχειακές μονάδες, παραμένουν κλειστές ή υπολειτουργούν, με αποτέλεσμα το νερό του δικτύου διανομής, που συνήθως μένει μπορεί να θεωρηθεί «στάσιμο» κατά τη διάρκεια των περιόδων αυτών (συνθήκη η οποία ευνοεί την ανάπτυξη της λεγεωνέλλας).

Τα συμπτώματα της νόσου εκδηλώνονται 2 με 10 ημέρες μετά τη μόλυνση. Η κλινική εικόνα συνήθως είναι αυτή της άτυπης πνευμονίας με εξελισσόμενη ακτινολογική εικόνα συχνά με συνύπαρξη κεφαλαλγίας, βραδυψυχισμού, μυαλγιών και γενικών φαινομένων που υποδηλώνουν τη συστηματικότητα της λοίμωξης. Αργότερα επηρεάζονται ζωτικά όργανα, ενώ υπάρχει περίπτωση να επηρεαστούν και οι νοητικές λειτουργίες. Η έγκαιρη διάγνωση αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης. Έχει θνητότητα 15% περίπου, ενώ στα ανοσοκατεσταλμένα άτομα και τα άτομα των καλούμενων ομάδων υψηλού κινδύνου η θνητότητα είναι μεγαλύτερη.

Υποχρεώσεις των επιχειρήσεων.

Από την νομοθεσία και συγκεκριμένα την ΚΥΑ Α.Π. Δ1(δ)/ ΓΠ οικ. 27829/15-5-2023 με θέμα «Ποιότητα νερού ανθρώπινης κατανάλωσης σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της Οδηγίας (ΕΕ) 2020/2184 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2020 (L435/1, 23.12.2020) (ΦΕΚ Β’ 3525)», έχει καθοριστεί η υποχρέωση παρακολούθησης της Legionella στο νερό που κυκλοφορεί στο εσωτερικό δίκτυο ύδρευσης όχι μόνο τουριστικών εγκαταστάσεων και ξενοδοχείων, αλλά και νοσοκομείων, κλινικών, κέντρων υγείας, οίκων ευγηρίας, , φυλακών, στρατοπέδων κλπ. Η ανώτατη επιτρεπόμενη συγκέντρωση της Legionella (παραμετρική τιμή) είναι 1000 cfu/L.

Η ελάχιστη συχνότητα δειγματοληψίας και αναλύσεων για τη Legionella είναι μία φορά το εξάμηνο (2 φορές ετησίως) και η ευθύνη για τη δειγματοληψία, ανάλυση και λήψη επανορθωτικών μέτρων ανήκει στους υπευθύνους λειτουργίας των εγκαταστάσεων των κτιρίων. Οι εν λόγω υπεύθυνοι λειτουργίας διασφαλίζουν την εφαρμογή αποτελεσματικών και αναλογικών προς τον κίνδυνο μέτρων ελέγχου και διαχείρισης για την πρόληψη και την αντιμετώπιση τυχόν εκδηλώσεων της νόσου.

Ξενοδοχειακές μονάδες – τουριστικά καταλύματα.

Εν μέσω τουριστικής περιόδου, είναι εξαιρετικά κρίσιμο, οι ξενοδοχειακές μονάδες και τα τουριστικά καταλύματα να προχωρούν στην συστηματική λήψη κατάλληλων μέτρων για την ορθή λειτουργία των υδραυλικών και κλιματιστικών εγκαταστάσεων τους, αλλά και για την αποφυγή δημιουργίας εστιών μόλυνσης στα σημεία των δικτύων, όπου παρατηρείται συχνή αυξομείωση της θερμοκρασίας και εμφανίζονται εναποθέσεις αλάτων και ξένων ουσιών γενικότερα, προκειμένου να εξασφαλισθεί η προστασία της υγείας  των εργαζομένων και των ενοίκων-πελατών τους.

Μελέτη εκτίμησης κινδύνου για έκθεση στην λεγεωνέλλα.

Η εκτίμηση κινδύνου για έκθεση στην λεγεωνέλλα αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για την πρόληψη του κινδύνου νόσησης από την νόσο των λεγεωναρίων, στην οποία προσφεύγουν όλο και περισσότερες επιχειρήσεις από τον ξενοδοχειακό τομέα αλλά και βιομηχανίες τροφίμων, κέντρα ευεξίας, πισίνες κολυμβητήρια, εμπορικά κέντρα κ.α.

Σκοπός της μελέτης  εκτίμησης κινδύνου για έκθεση στην λεγεωνέλλα είναι η καταγραφή της πιθανότητας εμφάνισης της νόσου των λεγεωναρίων και η δημιουργία ενός ασφαλούς συστήματος αξιολόγησης που να περιλαμβάνει:

• Καταγραφή και αξιολόγηση των πηγών μόλυνσης από Legionella εντός της εγκατάστασης.
• Καταγραφή σημείων δημιουργίας υδατοσταγονιδίων και διασποράς τους.
• Καταγραφή παραγόντων που επηρεάζουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του βακτηρίου.

Η διεπιστημονική ομάδα της ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΕΠΕ, που αποτελείται από μηχανικούς όλων των ειδικοτήτων και ιατρούς εργασίας, είναι στη διάθεση των επιχειρήσεων για υποστήριξή τους σε κάθε θέμα που άπτεται ζητημάτων Ασφάλειας & Υγείας και συγκεκριμένη για την εκπόνηση μελέτης εκτίμησης κινδύνου για έκθεση στην λεγεωνέλλα  και πρόληψης εμφάνισης της νόσου των λεγεωναρίων.

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να απευθύνεστε στην ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Ε.Π.Ε. (Θεσσαλονίκη: 2310 – 552562, email: [email protected], Αθήνα : 210 - 9580000, www.exyppsamaras.gr)

Για την ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΕΠΕ

Βιβή Μιξαφέντη,

διπλ. Χημικός Μηχανικός ΑΠΘ, MSc, MSc ΥΑΕ,

Διευθύντρια Υπηρεσιών Υγείας & Ασφάλειας Εργασίας